ᱥᱤᱧᱚᱛ

ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱤᱥᱚᱢ

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱟᱨ ᱵᱟᱠᱷᱚᱱ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ ᱵᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱟᱵᱚᱱ ᱾ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱨᱮ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱭᱟᱭᱟᱜ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱟᱱᱟ ᱾

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ (Republic of India)
ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱜᱚᱱᱚᱨᱟᱡᱭᱚ Bhārat Gaṇarājya
Horizontal tricolor flag bearing, from top to bottom, deep saffron, white, and green horizontal bands. In the centre of the white band is a navy-blue wheel with 24 spokes. Three lions facing left, right, and toward viewer, atop a frieze containing a galloping horse, a 24-spoke wheel, and an elephant. Underneath is a motto: "सत्यमेव जयते".
ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱟᱹᱱᱟᱹᱭᱩᱨ : "Satyameva Jayate" (Sanskrit)
ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱥᱮᱱᱮᱨᱮᱧ"ᱡᱚᱱᱚ ᱜᱚᱱᱚ ᱢᱚᱱᱚ"[᱑][᱒]
"Thou Art the Ruler of the Minds of All People"[᱓][᱑]

National song
"Vande Mataram" (Sanskrit)
"I Bow to Thee, Mother"[lower-alpha ᱑][᱔][᱑]
Image of a globe centred on India, with India highlighted.
India ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱟᱞᱪᱟᱞ
Area controlled by India shown in dark green;
regions claimed but not controlled shown in light green.
ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲᱱᱟᱶᱟ ᱫᱤᱞᱞᱤ
ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ
18°58′30″N 72°49′40″E / 18.97500°N 72.82778°E / 18.97500; 72.82778
ᱨᱟᱡᱽ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ None[᱙][᱑᱐] [᱑᱑]
ᱢᱤᱫ ᱢᱮᱱᱮᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ
Membership UN, WTO, BRICS, SAARC, SCO, G8+5, G20, Commonwealth of Nations
ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ Federal parliamentary republic
 -  ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱫᱨᱚᱣᱯᱚᱫᱤ ᱢᱩᱨᱢᱩ
 -  ᱡᱚᱜᱚ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱡᱚᱜᱽᱫᱤᱯ ᱫᱷᱚᱱᱠᱷᱚᱲ
 -  ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱱᱚᱨᱮᱱᱫᱨᱚ ᱢᱚᱫᱤ
 -  Chief Justice ᱨᱟᱱᱡᱟᱱ ᱜᱳᱜᱳᱭ
 -  Speaker of the Lok Sabha ᱥᱩᱢᱤᱛᱨᱟ ᱢᱟᱦᱟᱡᱚᱱ
ᱞᱮᱡᱤᱥᱞᱟᱪᱚᱨ Parliament
 -  ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ
 -  ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ
Independence from the United Kingdom 
 -  Dominion ᱑᱕ ᱚᱜᱚᱥᱴ ᱑᱙᱔᱗ 
 -  ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ ᱒᱖ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱑᱙᱕᱐ 
ᱮᱨᱤᱭᱟ
 -  ᱞᱮᱠᱷᱟᱜᱩᱴ ᱓,᱒᱘᱗,᱒᱖᱓[᱖] km2 [lower-alpha ᱓](᱗ ᱟᱱᱟᱜ)
᱑,᱒᱖᱙,᱓᱔᱖  
 -  ᱫᱟᱜ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ (%) 9.6
ᱦᱚᱲᱮᱞ
 -  2016 ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ increase1,324,171,354[᱑᱒] (᱒ ᱟᱱᱟᱜ)
 -  ᱒᱐᱑᱑ census 1,210,854,977[᱑᱓][᱑᱔] (᱒ ᱟᱱᱟᱜ)
 -  ᱥᱟᱝᱜᱮ ᱔᱒᱔.᱑/ᱠᱤᱹᱢᱤᱹ (31st)
᱑,᱐᱙᱘.᱓/ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱤᱹ
ᱡᱤ.ᱰᱤ.ᱯᱤ (ᱠᱤᱨᱤᱧ ᱫᱟᱲᱮ ᱵᱟᱨᱟᱵᱟᱹᱨᱤ) ᱒᱐᱑᱘ ᱯᱟᱭᱛᱟᱨ
 -  ᱡᱚᱛᱚᱨᱮ $10.401 trillion[᱑᱕] (᱓ ᱟᱱᱟᱜ)
 -  ᱦᱚᱲ ᱯᱤᱪᱷᱤ $7,795[᱑᱕] (116th)
ᱡᱤ.ᱰᱤ.ᱯᱤ (ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱦᱟᱠᱟᱱᱟ) ᱒᱐᱑᱘ ᱞᱮᱠᱷᱟᱥᱚᱝ
 -  ᱞᱮᱠᱷᱟᱜᱩᱴ $2.690 trillion[᱑᱕] (᱖ ᱟᱱᱟᱜ)
 -  ᱦᱚᱲ ᱯᱤᱪᱷᱤ $2,016[᱑᱕] (᱑᱓᱓ ᱟᱱᱟᱜ)
ᱡᱤᱱᱤ (᱒᱐᱑᱓) 33.9 (᱗᱙ ᱟᱱᱟᱜ)
ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱩᱛᱱᱟᱹᱣ ᱩᱱᱩᱫᱩᱜ (2017) 0.640 (130th)
ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ Indian rupee (Indian rupee sign - ₹) (INR)
ᱛᱟᱹᱨᱤ ᱚᱠᱛᱚ ᱟᱤ.ᱮᱥ.ᱴᱤ (ᱭᱩᱴᱤᱥᱤ+᱐᱕:᱓᱐)
DST is not observed
ᱢᱟᱹᱦᱤᱛ ᱜᱚᱲᱦᱚᱱ dd-mm-yyyy
ᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱛᱮ ᱛᱟᱲᱟᱢ ᱢᱮ left
ᱤᱱᱴᱚᱨᱱᱮᱴ ᱴᱤᱹᱮᱞᱹᱰᱤᱹ .in
ᱯᱷᱚᱱ ᱠᱳᱰ +᱙᱑
᱑ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱪᱤᱨ

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ (Republic of India) ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱤᱥᱚᱢ

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱚ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱢᱟᱦᱟᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱛᱱᱚᱜ ᱟᱭᱛᱟᱱ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮ ᱗ ᱟᱱᱟᱝ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱴᱷᱟᱶ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱦᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱮᱬᱟ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱩᱥᱩᱞ ᱟᱨ ᱡᱷᱟᱹᱞ ᱛᱮ ᱡᱤᱞᱤᱧ ᱦᱟᱠᱟᱱ ᱦᱮᱢᱟᱞ ᱵᱩᱨᱩ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱢᱟᱦᱟᱫᱚᱨᱭᱟ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱵᱮᱸᱜᱚᱞ ᱫᱚᱨᱭᱟ, ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱟᱨᱚᱵᱽ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱩᱱᱥᱮᱬᱟ ᱚᱛᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱒᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱮᱛ ᱤᱞᱟᱠᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱩᱲᱥᱤ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ ᱪᱤᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱵᱷᱩᱴᱟᱱ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱢᱤᱭᱟᱢᱟᱨ, ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ, ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱫᱚ ᱥᱨᱤᱞᱚᱸᱠᱟ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

 
Emblem of India

ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱟᱯᱟᱧᱡᱟ : ᱥᱚᱛᱭᱚᱢᱮᱵᱚ ᱡᱚᱭᱚᱛᱮ ᱥᱚᱛᱟᱜ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨᱚᱜ ᱢᱟ ᱡᱟᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱥᱮᱨᱮᱧ : ᱡᱚᱱᱚᱜᱚᱬᱚ ᱢᱚᱱᱚ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱚᱦᱚᱬᱮ: ᱵᱚᱸᱫᱮ ᱢᱟᱛᱚᱨᱚᱢ (ᱤᱧ ᱢᱚᱦᱟᱱ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱟᱭᱳ ᱪᱩᱢᱟᱲᱟ ᱦᱟᱭ ᱠᱟᱱᱟ)

 
Indiaᱜᱟᱰᱷ ᱦᱟᱹᱨᱭᱟᱹᱲ : ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢᱟᱜ ᱟᱹᱭᱫᱟᱹᱨᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱥᱮᱛᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱚᱛ; ᱱᱟᱥᱮ ᱦᱟᱹᱨᱭᱟᱹᱲ : ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱣᱟᱹ ᱟᱹᱭᱫᱟᱹᱨᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱝ ᱥᱟᱥᱮᱛᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱚᱛ (orthographic projection)

ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱚᱠᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱡᱚᱥᱛᱤ ᱠᱚ ᱨᱚᱲ ᱟᱠᱚ ᱾

  1. ᱛᱟᱢᱤᱞ
  2. ᱛᱮᱞᱜᱩ
  3. ᱜᱩᱡᱽᱨᱟᱛᱤ
  4. ᱟᱥᱟᱢᱤᱭᱟ
  5. ᱠᱳᱱᱠᱟᱱᱤ
  6. ᱠᱟᱱᱱᱚᱲ
  7. ᱠᱟᱥᱢᱤᱨᱤ
  8. ᱢᱟᱞᱟᱭᱟᱞᱚᱢ
  9. ᱢᱟᱨᱟᱴᱷᱤ
  10. ᱢᱮᱤᱛᱷᱤᱞᱤ
  11. ᱢᱚᱬᱤᱯᱩᱨᱤ
  12. ᱥᱚᱸᱥᱠᱨᱤᱛ
  13. ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ
  14. ᱥᱤᱱᱫᱷᱤ
  15. ᱦᱤᱱᱫᱤ
  16. ᱩᱨᱫᱩ
  17. ᱯᱚᱸᱡᱟᱵᱤ
  18. ᱰᱳᱜᱽᱨᱤ
  19. ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ
  20. ᱳᱰᱤᱭᱟ
  21. ᱵᱳᱰᱳ
  22. ᱵᱟᱝᱞᱟ


  • ᱡᱟᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ : ᱦᱚᱠᱤᱛ ᱨᱮ ᱚᱠᱟ ᱦᱚᱸ ᱵᱟᱹᱱᱩᱜᱼᱟ
  • ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ : ᱢᱟᱱᱣᱟ ᱨᱟᱡᱽ

ᱥᱟᱸᱥᱚᱫᱟᱱ ᱢᱟᱱᱣᱟ ᱨᱟᱡᱽ, ᱦᱚᱠᱤᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽ

  • ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱜᱚᱢᱠᱮ : ᱫᱨᱚᱣᱯᱚᱫᱤ ᱢᱩᱨᱢᱩ
  • ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ : ᱱᱚᱨᱮᱱᱫᱨᱚ ᱢᱳᱫᱤ
  • ᱜᱟᱞᱚᱪ ᱢᱩᱠᱷᱤᱭᱟᱹ : ᱥᱩᱢᱤᱛᱨᱟ ᱢᱚᱦᱟᱡᱚᱱ
  • ᱵᱤᱪᱟᱹᱨ ᱢᱩᱠᱷᱤᱭᱟᱹ : ᱫᱤᱯᱚᱠ ᱢᱤᱥᱨᱚ

ᱟᱹᱨᱤᱜᱟᱫᱮᱞ ᱥᱚᱝᱥᱚᱫᱽ

  • ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱢᱟᱰᱣᱟ : ᱨᱟᱡᱽᱭᱚ ᱥᱚᱵᱷᱟ
  • ᱢᱟᱱᱣᱟ ᱢᱟᱰᱣᱟ : ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ

ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱵᱨᱤᱴᱮᱱ ᱴᱷᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ

  1. ᱜᱷᱳᱥᱬᱟ ᱮᱱᱟ ᱑᱕ ᱚᱜᱚᱥᱴ ᱑᱙᱔᱗
  2. ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ : ᱒᱖ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱦᱟᱱᱚᱜᱚᱨ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱦᱟᱱᱚᱜᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ

  1. ᱫᱤᱞᱞᱤ
  2. ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ
  3. ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ
  4. ᱪᱮᱱᱱᱟᱭ
  5. ᱵᱮᱝᱜᱟᱞᱩᱨᱩ
  6. ᱦᱟᱭᱫᱽᱨᱟᱵᱟᱫᱽ
  7. ᱨᱟᱺᱪᱤ
  8. ᱤᱱᱫᱚᱨ
  9. ᱞᱚᱠᱷᱱᱚᱣ
  10. ᱠᱟᱱᱯᱩᱨ
  11. ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ
  12. ᱯᱟᱴᱱᱟ
  13. ᱚᱦᱢᱚᱫᱟᱵᱟᱫᱽ
  14. ᱜᱩᱣᱟᱦᱟᱴᱤ
  15. ᱟᱢᱨᱤᱛᱥᱚᱨ
  16. ᱡᱚᱭᱯᱩᱨ

ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱒᱘ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜᱽᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱛᱮ ᱤᱨᱟᱹᱞ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ (Union Territory) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾

ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱟᱭᱛᱟᱱ (ᱠᱤᱢᱤ.) ᱦᱚᱲ-ᱮᱞ[᱑᱖] ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱡᱤᱞᱞᱟᱹ ᱮᱞ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱢᱟᱹᱪᱤ ᱧᱮᱛᱮᱞ
ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱤᱴᱟᱱᱚᱜᱚᱨ ᱘᱓,᱗᱔᱓ ᱑᱓,᱘᱒,᱗᱑᱑ ᱖᱖.᱙᱕% ᱑᱗
ᱟᱥᱟᱢ ᱫᱤᱥᱯᱩᱨ ᱗᱘,᱕᱕᱐ ᱓᱑,᱑᱗᱙,᱒᱗᱒ ᱗᱒.᱑᱙% ᱒᱓ ᱑᱔
ᱟᱱᱫᱷᱨᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱦᱟᱭᱫᱽᱨᱟᱵᱟᱫᱽ ᱑,᱖᱒,᱙᱖᱘ ᱔᱙,᱕᱗᱗,᱑᱐᱓ ᱖᱗.᱔᱑% ᱒᱓ ᱒᱕
ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱞᱚᱠᱷᱱᱚᱣ ᱒,᱔᱓,᱒᱙᱗ ᱑᱙,᱙᱕,᱘᱑,᱔᱗᱗ ᱖᱙.᱗᱒% ᱗᱒ ᱘᱐
ᱩᱛᱛᱚᱨᱟᱠᱷᱚᱸᱰ ᱫᱮᱦᱨᱟᱫᱩᱱ ᱕᱓,᱕᱗᱗ ᱑,᱐᱑,᱑᱗,᱗᱕᱒ ᱗᱙.᱖᱓% ᱑᱓
ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱵᱷᱩᱵᱽᱱᱮᱥᱚᱨ ᱑,᱕᱕,᱘᱒᱐ ᱔,᱑᱙,᱔᱗,᱓᱕᱘ ᱗᱓.᱔᱕ % ᱓᱐ ᱒᱑
ᱠᱚᱨᱱᱟᱴᱚᱠ ᱵᱮᱸᱜᱽᱞᱳᱨ ᱑,᱙᱑,᱗᱙᱑ ᱗,᱑᱑,᱓᱐,᱗᱐᱔ ᱗᱕.᱖᱐% ᱓᱐ ᱒᱘
ᱠᱮᱨᱟᱞᱟ ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ ᱓᱘,᱘᱗᱓ ᱓,᱓᱓,᱘᱗,᱗᱗᱗ ᱙᱓.᱙᱑% ᱑᱔ ᱒᱐
ᱜᱩᱡᱽᱨᱟᱴ ᱜᱟᱱᱫᱷᱤᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑,᱙᱗,᱐᱒᱔ ᱗,᱐᱓,᱘᱓,᱗᱒᱘ ᱗᱙.᱓᱑% ᱒᱕ ᱒᱗
ᱜᱳᱣᱟ ᱯᱟᱬᱡᱤ ᱓,᱗᱐᱒ ᱑᱔,᱕᱗,᱗᱒᱓ ᱘᱗.᱔᱐% ᱐᱒
ᱪᱷᱚᱛᱛᱤᱥᱜᱚᱲ ᱨᱟᱭᱯᱩᱨ ᱑,᱓᱕,᱑᱙᱔ ᱒,᱕᱕,᱔᱐,᱑᱙᱗ ᱗᱑.᱐᱔% ᱑᱗ ᱑᱑
ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱗᱙,᱗᱑᱔ ᱓,᱒᱙,᱘᱘,᱑᱓᱔ ᱖᱗.᱐᱖% ᱒᱔ ᱑᱔
ᱛᱟᱢᱤᱞᱱᱟᱰᱩ ᱪᱮᱱᱱᱟᱭ ᱑,᱓᱐,᱐᱕᱘ ᱗,᱒᱑,᱓᱘,᱙᱕᱘ ᱘᱐.᱓᱓% ᱓᱐ ᱓᱙
ᱛᱮᱞᱮᱝᱜᱟᱱᱟ ᱦᱟᱭᱫᱽᱨᱟᱵᱟᱫᱽ ᱑᱑᱔,᱘᱔᱐ ᱓᱕,᱒᱘᱗,᱗᱕᱗ ᱖᱖.᱕% ᱐᱔ ᱑᱗
ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱚᱜᱚᱨᱛᱟᱞᱟ ᱑᱐,᱔᱙᱑.᱗᱙ ᱓᱗,᱗᱑,᱐᱓᱒ ᱘᱗.᱗᱕% ᱐᱔
ᱱᱟᱜᱟᱞᱮᱱᱰ ᱠᱚᱦᱤᱢᱟ ᱑᱗,᱕᱗᱙ ᱑᱙,᱘᱐,᱗᱐᱒ ᱘᱐.᱑᱑% ᱑᱑
ᱯᱚᱧᱡᱟᱵᱽ ᱪᱚᱱᱰᱤᱜᱚᱲ ᱕᱐,᱓᱗᱒ ᱒,᱗᱗,᱐᱔,᱒᱓᱗ ᱗᱖.᱖᱘% ᱑᱗ ᱑᱓
ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ ᱘᱘,᱗᱕᱒ ᱙,᱑᱓,᱔᱗,᱗᱓᱗ ᱗᱗.᱐᱘% ᱑᱘ ᱔᱒
ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱙᱙,᱒᱐᱐ ᱑᱐,᱓᱘,᱐᱔,᱗᱓᱗ ᱖᱓.᱘᱒% ᱓᱗ ᱔᱐
ᱢᱟᱱᱤᱯᱩᱨ ᱤᱢᱯᱷᱟᱞ ᱒᱒,᱓᱔᱗ ᱒᱗,᱒᱑,᱗᱕᱗ ᱗᱙.᱘᱕% ᱐᱙
ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱓,᱐᱘,᱒᱕᱒ ᱗,᱒᱕,᱙᱗,᱕᱗᱕ ᱗᱐.᱖᱓% ᱔᱕ ᱒᱙
ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ ᱓,᱐᱗,᱗᱑᱓ ᱑᱑,᱒᱓,᱗᱒,᱙᱗᱒ ᱘᱒.᱙᱑% ᱓᱕ ᱔᱘
ᱢᱤᱡᱚᱨᱟᱢ ᱟᱭᱡᱚᱞ ᱒᱑,᱐᱘᱑ ᱑᱐,᱙᱑,᱐᱑᱔ ᱙᱑.᱕᱘% ᱐᱘
ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ ᱥᱤᱞᱚᱝ ᱒᱒,᱗᱒᱐ ᱒᱙,᱗᱔,᱐᱐᱗ ᱗᱕.᱔᱘% ᱐᱗
ᱨᱟᱡᱚᱥᱛᱷᱟᱱ ᱡᱚᱭᱯᱩᱨ ᱓,᱔᱒,᱒᱗᱙ ᱗,᱘᱗,᱒᱑,᱐᱑᱒ ᱖᱗.᱐᱖% ᱓᱒ ᱒᱕
ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱜᱟᱝᱴᱚᱠ ᱗,᱐᱙᱗ ᱗,᱐᱗,᱗᱘᱘ ᱘᱒.᱒᱐% ᱐᱔
ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱬᱟ ᱪᱚᱱᱰᱤᱜᱚᱲ ᱔᱔,᱒᱑᱒ ᱒,᱕᱓,᱕᱓,᱐᱘᱑ ᱗᱖.᱖᱔% ᱒᱑ ᱑᱐
ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱥᱤᱢᱞᱟ ᱕᱕,᱗᱗᱓ ᱗᱘,᱕᱗,᱕᱐᱙ ᱘᱓.᱗᱘% ᱑᱒

ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱟᱭᱛᱟᱱ (ᱠᱤᱢᱤ) ᱦᱚᱲ-ᱮᱞ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱧᱛᱮᱞ
ᱟᱱᱰᱟᱢᱟᱱ ᱟᱨ ᱱᱤᱠᱚᱵᱚᱨ ᱯᱩᱧᱡᱤᱰᱷᱤᱯ ᱯᱚᱨᱴ ᱵᱞᱮᱭᱚᱨ ᱘,᱒᱔᱙ ᱓,᱘᱐,᱕᱘᱑ ᱘᱖.᱒᱗%
ᱰᱟᱢᱚᱱ ᱟᱨ ᱰᱤᱣ ᱰᱟᱢᱚᱱ ᱑᱑᱒ ᱒,᱔᱓,᱒᱔᱗ ᱘᱗.᱗%
ᱪᱚᱱᱰᱤᱜᱚᱲ ᱪᱚᱱᱰᱤᱜᱚᱲ ᱑᱑᱔ ᱑᱐,᱕᱕᱔᱕᱐ ᱘᱖.᱓᱔%
ᱫᱟᱫᱽᱨᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱟᱵᱮᱞᱤ ᱥᱤᱞᱵᱷᱟᱥᱟ ᱔᱙᱑ ᱓,᱔᱓,᱗᱐᱙ ᱗᱗.᱖᱕%
ᱫᱤᱞᱞᱤ ᱱᱟᱶᱟ ᱫᱤᱞᱞᱤ ᱑,᱔᱙᱐ ᱑,᱖᱗,᱘᱗,᱙᱔᱑ ᱘᱖.᱔᱓%
ᱡᱟᱹᱢᱢᱩ ᱟᱨ ᱠᱟᱹᱥᱢᱤᱨ ᱥᱨᱤᱱᱚᱜᱚᱨ, ᱡᱚᱢᱢᱩ ᱕᱕,᱕᱓᱘ ᱑,᱒᱒,᱕᱘,᱔᱓᱓ ᱖᱘.᱗᱔%
ᱞᱟᱫᱟᱠᱷ ᱞᱮᱦ, ᱠᱟᱨᱜᱤᱞ ᱑,᱗᱔,᱘᱕᱒ ᱒᱙᱐,᱔᱙᱒ ᱖᱒%
ᱯᱩᱰᱩᱪᱮᱨᱤ ᱯᱚᱱᱰᱤ ᱪᱮᱨᱤ (ᱱᱟᱜᱟᱨ) ᱔᱙᱒ ᱑᱒,᱔᱗,᱙᱔᱗ ᱘᱖.᱕᱕%
ᱞᱟᱠᱷᱭᱟᱫᱤᱯ ᱠᱚᱵᱚᱨᱚᱛᱤ ᱓᱒ ᱖᱔,᱔᱗᱓ ᱙᱑.᱒᱘%

ᱢᱟᱱᱣᱟ ᱮᱞ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

᱒᱐᱑᱑ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

᱑,᱒᱑᱐,᱑᱙᱓,᱔᱒᱒

ᱢᱩᱴ ᱚᱲᱟᱜ ᱟᱨᱡᱟᱣ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱠᱤᱨᱤᱧ ᱫᱟᱲᱮ : $᱔.᱖᱐ ᱞᱟᱠᱷ ᱠᱳᱴᱤ
ᱵᱚᱦᱚᱜ ᱯᱤᱪᱷᱟ   : $᱓,᱓᱙᱙

ᱢᱟᱱᱣᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱩᱫᱩᱜᱮᱞ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

᱐.᱕᱑᱙

ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

₹ INR

ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱥᱤᱱᱫᱷᱩ ᱥᱚᱥᱱᱚᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱛᱷᱱᱟᱣ ᱥᱮᱫᱟᱭ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱥᱮᱫᱟᱭ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱵᱮᱯᱟᱨᱤ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱟᱹᱰᱤ ᱟᱠᱚᱨᱥᱚᱬ ᱛᱦᱮᱸᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱟᱯᱱᱟᱨᱟᱜ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱟᱨ ᱟᱹᱨᱤᱪᱟᱹᱞᱤ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱩᱯ ᱢᱟᱦᱟᱫᱮᱥ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭ ᱞᱮᱫᱟ ᱾ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱦᱤᱸᱫᱩ, ᱡᱚᱭᱱᱚ, ᱵᱳᱣᱫᱷᱚ, ᱥᱤᱠᱷ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱥᱤᱨᱡᱟᱹᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱖ᱡᱤ. ᱡᱟᱹ ᱡᱤᱣᱩ ᱠᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱥᱚᱛᱟᱵᱫᱤ ᱨᱮ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ, ᱢᱩᱥᱚᱞᱢᱟᱱ, ᱟᱨ ᱠᱤᱨᱚᱥᱛᱟᱱ ᱠᱚ ᱠᱚᱠᱚ ᱵᱚᱞᱚᱭᱮᱱ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱴᱷᱟᱸᱱ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱑᱘ ᱥᱟᱭ ᱥᱚᱛᱟᱵᱫᱤ ᱨᱮ ᱤᱸᱨᱮᱡᱽ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱮᱱ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱟᱫ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱵᱤᱨ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤᱜᱟᱱ ᱞᱟᱹᱰᱷᱟᱹᱭ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱑᱕ ᱚᱜᱚᱥᱴ ᱑᱙᱔᱗ ᱥᱟᱞᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱮᱱᱟ ᱾

ᱟᱨᱦᱚ ᱧᱮᱞ ᱢᱮ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

  1. ᱑.᱐ ᱑.᱑ ᱑.᱒ "National Symbols | National Portal of India". India.gov.in. Archived from the original on 4 February 2017. Retrieved 1 March 2017. The National Anthem of India Jana Gana Mana, composed originally in Bengali by Rabindranath Tagore, was adopted in its Hindi version by the Constituent Assembly as the National Anthem of India on 24 January 1950.
  2. "National anthem of India: a brief on 'Jana Gana Mana'". News18. Archived from the original on 17 April 2019. Retrieved 7 June 2019.
  3. Wolpert 2003, p. 1.
  4. ᱔.᱐ ᱔.᱑ National Informatics Centre 2005.
  5. Ministry of Home Affairs 1960.
  6. ᱖.᱐ ᱖.᱑ "Profile | National Portal of India". India.gov.in. Archived from the original on 30 August 2013. Retrieved 23 August 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  7. "Constitutional Provisions – Official Language Related Part-17 of the Constitution of India". National Informatics Centre (in Hindi). Archived from the original on 8 November 2016. Retrieved 1 December 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  8. "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 50th report (July 2012 to June 2013)" (PDF). Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India. Archived from the original (PDF) on 8 July 2016. Retrieved 26 December 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  9. Khan, Saeed (25 January 2010). "There's no national language in India: Gujarat High Court". The Times of India. Archived from the original on 18 March 2014. Retrieved 5 May 2014. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  10. "Learning with the Times: India doesn't have any'national language'". Archived from the original on 10 October 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  11. Press Trust of India (25 January 2010). "Hindi, not a national language: Court". The Hindu. Ahmedabad. Archived from the original on 4 July 2014. Retrieved 23 December 2014. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  12. "World Population Prospects: The 2017 Revision". ESA.UN.org (custom data acquired via website). United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. Retrieved 10 September 2017.
  13. "Population Enumeration Data (Final Population)". Census of India. Archived from the original on 22 May 2016. Retrieved 17 June 2016. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  14. "A – 2 Decadal Variation in Population Since 1901" (PDF). Census of India. Archived from the original (PDF) on 30 April 2016. Retrieved 17 June 2016. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
  15. ᱑᱕.᱐ ᱑᱕.᱑ ᱑᱕.᱒ ᱑᱕.᱓ "World Economic Outlook Database, April 2018 – Report for Selected Countries and Subjects". International Monetary Fund (IMF). Archived from the original on 28 January 2021. Retrieved 9 October 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (help)CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)
  16. Provisional Population Totals of India (2011)

ᱱᱚᱴᱥ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ

  1. "[...] Jana Gana Mana is the National Anthem of India, subject to such alterations in the words as the Government may authorise as occasion arises; and the song Vande Mataram, which has played a historic part in the struggle for Indian freedom, shall be honoured equally with Jana Gana Mana and shall have equal status with it." (Constituent Assembly of India 1950).
  2. ᱦᱤᱱᱫᱤ in the Devanagari script is the official language of the Union. ᱤᱝᱞᱤᱥ is an additional official language for government work alongside Hindi.[᱕][᱔][᱖] States and union territories can have a different official language of their own other than Hindi or English.
  3. "The country's exact size is subject to debate because some borders are disputed. The Indian government lists the total area as 3,287,260 km2 (1,269,220 sq mi) and the total land area as 3,060,500 km2 (1,181,700 sq mi); the United Nations lists the total area as 3,287,263 km2 (1,269,219 sq mi) and total land area as 2,973,190 km2 (1,147,960 sq mi)." (Library of Congress 2004).

ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ